Μεγάλη Εβδομάδα στην Αίγινα… άλλοτε

της Λίνας Μπόγρη-Πετρίτου*

«Η κουφή βδομάδα μπαίνει, του Λαζάρου κατεβαίνει», και το Σάββατο του Λαζάρου, τα ζυμαρένια και φρεσκοψημένα ανθρωπόμορφα «Λαζαράκια», με τα σταυρωμένα χέρια, και τα μοσχοκάρφια, τις σταφίδες ή τους καφόσπορους, για μάτια, μύτη, στόμα, είχαν την τιμητική τους. Γιατί η παροιμία, σε προέτρεπε: «Αν δεν με πλάσεις, ψωμί να μη χορτάσεις». Στις γειτονιές, τα κάλαντα του Λαζάρου:

«Λάζαρέ μου, Λάζαρέ μου, φίλε και αγαπητέ μου,
πες μας, Λάζαρε τι είδες, εις τον Άδη που επήγες…»,

τραγουδισμένα από παιδιά, που κρατούσαν το ομοίωμά του, με άσπρο πουκάμισο, στολισμένο με κόκκινες παπαρούνες, και με τα ανθοστόλιστα καλαθάκια τους, που δέχονταν τα αβγά, ως φιλοδώρημα!

Κυριακή των Βαΐων και τα πεζοτράγουδα των παιδιών ήταν δύο, γευσιγνωστικό το ένα, λαϊκό ημερολόγιο το άλλο:

«Βάγια, βάγια των Βαγιών, τρώνε ψάρια και κολιόν,
και την άλλη Κυριακή, τρώμε το ψητό αρνί».

«Μεγάλη Δευτέρα ο Χριστός με τη μαχαίρα,
Μεγάλη Τρίτη ο Χριστός εκρίθη,
Μεγάλη Τετάρτη ο Χριστός εχάθη,
Μεγάλη Πέμπτη, ο Χριστός ευρέθη,
Μεγάλη Παρασκευή, ο Χριστός στο καρφί,
Μεγάλο Σαββάτο ο Χριστός στον τάφο.
Κυριακή, ο Χριστός Ανέστη».

Την Μεγάλη Πέμπτη, οι νοικοκυρές, έπλαθαν τα αβγοκούλουρα, ζυμώνανε τα λαμπρόψωμα, φτιάχνοντας περίτεχνα σχέδια πάνω στο ζυμάρι με… πηρούνι και ψαλίδι, ιδιαίτερα εκείνα που θα έδιναν στα βαφτιστήρια και στις… πεθερές. Έβαφαν κόκκινα αβγά. Άπλωναν τα ρούχα της προίκας τους οι ανύπαντρες κοπέλες, γιατί… περνούσε ο Χριστός να τα ευλογήσει, να ‘ναι τυχερά. Και οι πλούσιες, και οι φτωχές, γιατί, «Μοίρα να ʼχουν τα προικιά, κι ας είναι κουσουλένια (φτωχικά, από λινάρι)». Της μαύρης κότας το αβγό που γεννιόταν την Μ. Πέμπτη, το φύλαγαν στα εικονίσματα για πάρα πολύ καιρό. Κρόκος και ασπράδι, γινόταν  ένα μείγμα πολύ σκληρό, που οι «παλαιές» το έκαναν δαχτυλιδόπετρα, και έλεγαν: «Μαύρη κότα στην αυλή σου, για να σκάσουν οι εχθροί σου»!

Το απόγευμα κάρφωναν στη γη τα παλούκια με τη θηλιά, που έδεναν τα «ζωντανά», για να μην έχουν τίποτα να κάνουν την άλλη μέρα που να θυμίζει το μαρτύριο του Χριστού. Τη νύχτα έμεναν πολλές γυναίκες μέσα στις εκκλησίες και ξενυχτούσαν το νεκρό Χριστό, τραγουδώντας το μοιρολόϊ της Παναγιάς: «Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα…», και το πρωΐ οι κοπελιές, έφερναν από τους κήπους λουλούδια να στολίσουν τον Επιτάφιο. Το φαγητό αυτής της πένθιμης ημέρας, ήταν μαρούλι ραντισμένο με ξύδι!

Με το Άγιο Φως της Ανάστασης, σχημάτιζαν σταυρό στο πανωκάσι της πόρτας, και φρόντιζαν ν’ ανάβει στο καντήλι σαράντα μέρες συνέχεια.

Από το πρωΐ της Κυριακής του Πάσχα, τα αρνιά στις σούβλες, τα κεράσματα και τα τραγούδια, έδιναν κι έπαιρναν στις γειτονιές. Το απόγευμα στη λειτουργία της Αγάπης, ο παπάς υποχρέωνε και τους «μαλωμένους να μονιάσουνε». Μετά καίγανε τον Ιούδα.

Στα πιο παλιά χρόνια, τότε που η καρδιά της Αίγινας, χτυπούσε στην Παλιαχώρα, οι κοπελιές ύφαιναν στον αργαλειό το πανί για τα ρούχα της μεγάλης Γιορτής τραγουδώντας:

«Σύρε σαΐτα μου χρυσή το βυσσινί μετάξι,
να ‘ρθει ο καλός μου τη Λαμπρή, να βρει ρούχα ν’ αλλάξει».

Και κάπου αχνά, μα πολύ αχνά, στα βάθη μιας θύμησης αγαπημένης, φτάνει ο γλυκός απόηχος του τραγουδιού, της μέρας της Αγάπης, εκεί στην Πλάστα, και στον Σταυρό:

«Της Παλιαχώρας ο χορός είναι γλυκός σα μέλι,
γιατί τονε χορεύουνε κορίτσια σαν αγγέλοι»!

* Η Λίνα Μπόγρη-Πετρίτου ασχολείται συστηματικά με την Τοπική Ιστορία και την Λαογραφία της Αίγινας και αρθρογραφεί για τα θέματα αυτά στον τοπικό τύπο.