Δύο ξεχωριστοί Αιγινήτες του 1821

Ο ναός των Ταξιαρχών στην Παχειά Ράχη όπου κηρύχθηκε η Επανάσταση στην Αίγινα

του Γιώργου Μπήτρου*

Στις 23 Μαρτίου 1821 η Αίγινα επαναστάτησε εναντίον των Τούρκων. Η επαναστατημένη Αίγινα μνημονεύεται ανάμεσα στις πρώτες περιοχές που υψώθηκε η επαναστατική σημαία. Στο μικρό ναό των Ταξιαρχών του χωριού Παχειά Ράχη κηρύσσεται η επανάσταση και πολλοί Αιγινήτες κατατάσσονται στα πρώτα στρατιωτικά σώματα που θα πολεμήσουν στον Ακροκόρινθο και στα Δερβενάκια. Σημαντικό ρόλο στη στράτευση των Αιγινητών έπαιξαν πολλοί σημαντικοί άνθρωποι οι οποίοι διέδωσαν από νωρίς τις ιδέες της Φιλικής Εταιρείας στην Αίγινα και στη συνέχεια στήριξαν σθεναρά την Επανάσταση με τη συμμετοχή τους, αλλά και καταβάλλοντας μεγάλο μέρος από την περιουσία τους. Αποτέλεσμα αυτής τους της δράσης ήταν η συμμετοχή 361 Αιγινητών Αγωνιστών σε πολεμικές επιχειρήσεις καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα. Παράλληλα με τη συμμετοχή τους στα πολιτικά δρώμενα εξασφάλισαν για το νησί και τους κατοίκους του καλύτερη επιβίωση. Σήμερα στην πόλη της Αίγινας συναντάμε το Πύργο του Σπύρου Μάρκελλου, πρόκριτου της Αίγινας και στο λιμάνι το εξαιρετικό διατηρητέο (κοντά στη ψαραγορά) κτίριο του προεστού Γεωργίου Λογιωτατίδη. Ωστόσο ελάχιστοι από τους σημερινούς Αιγινήτες γνωρίζουν την προσφορά αυτών των δύο μεγάλων προγόνων μας. Η επέτειος της 25^ης Μαρτίου, δίνει την ευκαιρία μιας πρώτης γνωριμίας μαζί τους.

Σπύρος Μάρκελλος

Ο Πύργος του Μάρκελλου

Ο Σπύρος Μάρκελλος ήταν πρόκριτος της Αίγινας. Η οικογένεια του καταγόταν από την Κέρκυρα – σύμφωνα με πληροφορίες της Πολύμνιας Ηρειώτη-Θωμάκου. Ο πρώτος Μάρκελλος που ήρθε στην Αίγινα έχτισε τον ομώνυμο Πύργο κοντά στο λιμάνι, σε μια εποχή όπου δεν υπήρχε κανένα άλλο κτίσμα στη γύρω περιοχή. Ο Πύργος περιστοιχιζόταν από τάφρο, που έφτανε ως τη θάλασσα. Μία ξύλινη κινητή γέφυρα –που την έβγαζαν το βράδυ– συνέδεε το δεύτερο πάτωμα του Πύργου με το έδαφος. Στις τέσσερις γωνίες υπήρχαν στρογγυλοί πυργίσκοι (κλουβιά) όπου χωρούσαν 2-3 πολεμιστές, για προστατεύεται από τους κουρσάρους. Σύμφωνα με άλλη παράδοση ο Πύργος χτίστηκε (ίσως επισκευάστηκε) το 1802. Εκεί εγκαταστάθηκε η ελληνική κυβέρνηση (1826 και 1827-1828) Σε αυτόν τον Πύργο φιλοξενήθηκαν πολλά ιστορικά πρόσωπα, όπως ο Γεώργιος Υψηλάντης, όταν πέρασε από την Αίγινα πηγαίνοντας στο Ναύπλιο για την ανακομιδή των οστών του αδελφού του Δημητρίου Υψηλάντη.

Ο Σπύρος Μάρκελλος μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία από νωρίς και όταν σήμανε η ώρα της Επανάστασης ξεσήκωσε τους Αιγινήτες μαζί με τον Γεώργιο Λογιωτατίδη. Με τους πρώτους Αιγινήτες αγωνιστές πήρε μέρος στην πολιορκία του Ακροκορίνθου. Μαζί με τον Λογιωτατίδη εκλέχτηκε παραστάτης της Αίγινας στην Α΄ Εθνική Συνέλευση. Το 1824 διορίστηκε στα Δερβενοχώρια να φροντίζει για τις καυστικές ύλες του αγώνα. Το 1828 έγινε μέλος της επιτροπής για την ίδρυση και συντήρηση των τοπικών σχολείων της Αίγινας μαζί με τον αρχιμανδρίτη Γρηγόριο Μοίρα. Την ίδια χρονιά διορίστηκε γενικός φροντιστής του στρατού της Ανατολικής Ελλάδας με μισθό 500άρχου. Συγχρόνως προμήθευε με τρόφιμα τους εργάτες που έχτιζαν το Ορφανοτροφείο στην Αίγινα. Με δικές του ενέργειες φρόντισε να γίνει η Αίγινα πρωτεύουσα της επαρχίας Πόρου, Αιγίνης και Αγκιστρίου. Η έντιμη δράση του συνεχίζεται και στα χρόνια της Βασιλείας του Όθωνα. Μαζί με τον Γεώργιο Λογιωτατίδη επισκέπτονται τον βασιλέα το 1841 ως εκπρόσωποι της Αίγινας. Ήταν αρκετά εύπορος και αυτό του εξασφάλιζε προνομιακή θέση στο νησί και μεγάλη επιρροή στους κατοίκους του. Στη Μεγάλη Εκκλησιά (Μητρόπολη) είχε αφιερώσει την εικόνα του Αγίου Σπυρίδωνα η οποία βρίσκεται μέχρι σήμερα στο Τέμπλο του ναού. Από το γάμο του με την Ανθή απέκτησε τρεις γιούς τον Αντώνη, τον Παναγή και το Γιωργάκη.

Γεώργιος Λογιωτατίδης

Ο Γεώργιος Λογιωτατίδης υπήρξε από τους πλουσιότερους Αιγινήτες της εποχής του. Σύμφωνα με μια αιγινήτικη παράδοση κατείχε το 1/3 της έκτασης του νησιού, περιουσία αξίας 80.000δρχ. και ετήσιο εισόδημα 8.000 δρχ., ενώ στην κατοχή του ήταν το νησί Κυρά, και ήταν επίσης μέτοχος και σε καίκια. Ο πατέρας του Παντελάκης Οικονόμου ήταν προεστώς της Παλιαχώρας και τον ονόμασαν Λογιώτατο, επειδή ήταν μορφωμένος και το επίθετο αυτό συνόδευσε και μερικούς απογόνους του. Εκτός από τον Γεώργιο, ο Παντελάκης είχε και άλλους δύο γιούς τον Σωκράτη που έγινε δήμαρχος Αίγινας και δολοφονήθηκε το 1865 και τον Παρθένιο, μοναχό που ανακάλυψε στο κτήμα του την εικόνα της Παναγίας και αφιέρωσε για το λόγο αυτό το κτήμα με την υπόγεια εκκλησία που βρέθηκε εκεί (Φανερωμένη) στο Μοναστήρι της Παναγίας Χρυσολεόντισσας.

Η παράδοση του Ακροκορίνθου

Ο Γεώργιος Λογιωτατίδης μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και μόλις ξέσπασε η Επανάσταση ξεσήκωσε τους Αιγινήτες μαζί με τον Σπύρο Μάρκελλο. Η συμμετοχή του στις πρώτες επιχειρήσεις του αγώνα βεβαιώνονται από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, τον Νικηταρά, τον Δημήτριο Υψηλάντη, τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη και τον Ανδρέα Ζαίμη. Πήρε μέρος στην πολιορκία του Ακροκορίνθου, στην εκστρατεία στα Δερβένια και στη μάχη στα Δερβενάκια. Αργότερα πήρε πολιτικά αξιώματα, ενώ κατά τη διάρκεια της επανάστασης ήταν δημογέροντας και μέλος της επιτροπής Καταλυμάτων. Ήταν μέλος της εφορείας των Αλληλοδιδακτικών Σχολείων και των Σχολείων Ελληνικών Σπουδών της Αίγινας.

Όσο ο Ιωάννης Καποδίστριας κυβέρνησε τη χώρα ο Γεώργιος Λογιωτατίδης στάθηκε στο πλευρό του. Ο κυβερνήτης τον διόρισε ειρηνοδίκη στην Αίγινα. Τον Αύγουστο του 1831 ο Ι. Καποδίστριας τον διόρισε πρόεδρο της συνάθροισης των εκλογέων. Ως εκπρόσωπος των δημοτών της Αίγινας συναντάται με το βασιλέα Όθωνα το 1841. Το 1842 εκλέχτηκε επαρχιακός σύμβουλος. Έγινε δήμαρχος της Αίγινας (1836, 1841, 1852) και πολλές φορές δημοτικός πάρεδρος. Στη Μεγάλη Εκκλησία (Μητρόπολη) αφιερώνει τη εικόνα του Αγίου Γεωργίου. Στο σπίτι του στο λιμάνι φιλοξένησε το βασιλιά Όθωνα και την Αμαλία. Υπέγραφε ως οπλαρχηγός, μόνος ή μαζί με τον Νικηταρά και τον Μακρυγιάννη όλα τα πιστοποιητικά των αγωνιστών της Αίγινας, ενώ κατήρτισε τον κατάλογο για να πάρουν σύνταξη και αριστεία οι αγωνιστές.

* Ο Γιώργος Μπήτρος είναι εκπαιδευτικός και υπεύθυνος του Πνευματικού Κέντρου Κυψέλης.